Budki lęgowe!

Dziuple są dla ptaków najlepszymi miejscami nie tylko gniazdowania, ale i schronienia.

Takie naturalnie powstające miejsca mają w przyrodzie ogromne znaczenie, a rola drzew dziuplastych jest nie do przecenienia. Proces ten w wielu lokalizacjach wspomagany jest również przez człowieka poprzez montaż budek lęgowych. Zawieszone na drzewach wykorzystywane są przez ptaki do celów lęgowych, służą za schronienie nocą, czy jako osłona przed mrozem w trakcie srogiej zimy.  Pomagając w ten sposób przyrodzie warto poznać kilka ważnych zasad dotyczących tego jak je wieszać, gdzie, jak powinny być wykonane i czy budka w każdym miejsc zawsze będzie dobrym rozwiązaniem.

Wykonanie budki:

- niemalowane i nieheblowane deski, szczelnie do siebie przylegające, tak aby zminimalizować możliwość rozkuwania budki chociażby przez dzięcioły;

- z drążonych pni drzew;

- otwór wlotowy jak najwyżej, pozbawiony patyczka, który byłby ułatwieniem dla drapieżników takich jak np. kuna;

- jak największa długość otwory wlotowego uniemożliwiająca drapieżnikom sięgnięcie w głąb budki;

- wymiar budki i otworu wlotowego zależny od poszczególnych gatunków;  A 1 – dla najmniejszych dziuplaków (sikora modra, muchołówka żałobna),  A – dla większych dziuplaków (sikora bogatka, wróbel, mazurek), B – dla szpaka, krętogłowa, kowalika, pleszki, D – dla gołębia siniaka, dudka,  E – dla puszczyka, gągoła, tracza nurogęsi

- możliwość otwierania budki w celu jej czyszczenia, które wykonywane powinno być po okresie lęgowym, zbyt duża ilość budulca w środku sprawia, że wysokość gniazda ułatwia dostęp dla drapieżników, substrat z poprzedniego sezonu jest również źródłem pasożytów;

- budek nie można wykonywać z plastiku, ze stali, ze płyt wiórowych, płyt PCV itp. materiałów syntetycznych, które tworzą niekorzystny mikroklimat oraz nie są biodegradowalne;

- spadzisty daszek gwarantujący spływanie po nim wody,

- impregnacja jedynie zewnętrzna środkami pochodzenia naturalnego np. pokost lniany

Gdzie i jak wieszać?

Wybieramy drzewa z rodzajów odporniejszych na rozkład drewna (dobrze grodziujące) np. dąb, klon, wiąz, modrzew, sosna oraz stosunkowo wolnym przyroście. Mogą to być również inne obiekty niż drzewa np. wschodnia ściana budynku porośnięta pnączem. Do mocowania najlepiej stosować gwoździe z nierdzewną powłoką lub miedziane w przypadku miękkiego drewna. Gwoździ nie dobijamy do końca, tak by budka miała zapas odległości od rosnącego na grubość drzewa, ale jednocześnie musi być stabilnie mocowane. Ponadto budki powinniśmy wieszać w miejscach, gdzie właściciel terenu wyraził na to zgodę.

- spokojne, mało uczęszczane przez ludzi miejsce, możliwie jak najbardziej chroniące przed dostępem drapieżników, ponieważ budka w odróżnienia od naturalnie wykształconej dziupli jest dość charakterystycznym elementem w przestrzeni;

- zacienione miejsce, budka nie powinna być wystawiona na bezpośrednie działanie słońca i wiatru, wysoka temperatura jest dla piskląt bardzo niebezpieczna; najkorzystniejszy montaż jest po wschodniej stronie pnia drzewa;

- na drzewach na min. 3- 4 m wysokości (zależnie od gatunku); typ E na co najmniej 6 m

- budka musi być solidnie zamocowane i pochylona do przodu, aby chronić przed dostawianiem się wody podczas deszczu;

- odległość od innych budek tego samego typu min. 40 m, w przypadku niektórych gatunków nawet 100 – 500 m;

- solidne mocowanie do pnia drzewa, uniemożliwiające jej strącenie przez drapieżniki czy urwanie w miarę obciążania gałązkami itp., nie wieszamy budek na gałęzi;

Pomagając ptakom poprzez wieszanie budek lęgowych warto robić to mądrze. Budki źle wykonane, zawieszone w nieodpowiednich miejscach, czy zbyt gęsto nie będą spełniały swojej roli. Co więcej mogą stanowić wręcz zagrożenie dla ptaków, które szukają takich miejsc, aby bezpiecznie wychować swoje potomstwo.

Bardzo ważne jest więc, aby zwłaszcza w miastach wspierać procesy, dzięki którym takie miejsca będą wykształcać się naturalnie. Zbyt duża ilość budek lęgowych wieszanych przez człowieka nie jest rozwiązaniem najlepszym, a naturalnie wykształcone dziuple mają nad nimi zdecydowaną przewagę.

Takie działania wspierane są chociażby poprzez tworzenie w parkach stref biocenotycznych, w których głównym architektem zmian jest sama przyroda, a zabiegi pielęgnacyjne ograniczone są do niezbędnego minimum. Naturalne i półnaturalne strefy biocenotycznych wyznaczone są praktycznie na obszarze wszystkich krakowskich parków. Tworzenie naturalnych enklaw, w których możliwe jest pozostawienie drzew starszych, sędziwych, w których wykształcają się dziuple ma tutaj ogromne znaczenie. Takie miejsca to również bogata baza pokarmowa.

Istotnym czynnikiem jest również prowadzona w odpowiedni sposób gospodarka leśna, w której duże znaczenie ma chociażby rola martwego drewna. Na terenie miasta prowadzony jest również projekt „Drzewo sędziwe”, które założenia opierają się na wsparciu i ochronie drzew o ogromnym znaczeniu ekosystemowych, więcej informacji.

Dziuple i naturalnie wykształcone miejsca do gniazdowania posiadają wiele zalet, które nie zawsze uda się nam zapewnić wieszając budki lęgowe.




Istotnym czynnikiem jest chociażby dostęp do wody i odpowiednia baza pokarmowa. Im mniej pożywienia, tym trudniej wykarmić pisklaki, a rodzice muszą odbywać coraz większe wędrówki, aby je pozyskać. Wiąże się to dla nich z dużym wydatkiem energetycznym, a dla pisklaków z dodatkowym stresem i możliwością ataku przez drapieżniki. Te niekorzystne czynniki narastają przy zbyt dużym zagęszczeniu miejsc lęgu ptaków o podobnych wymaganiach pokarmowych.

Wykonana ludzką ręką budka jest elementem otoczenia bardzo charakterystycznym chociażby dla drapieżników, które mogą nauczyć się, żeby w takim miejscu poszukiwać pokarmu. Dzięcioły bardzo często rozkuwają budki wyciągając jaja oraz pisklęta, tak istotne jest więc solidne wykonanie budek z dobrze przylegających do siebie desek.

Nie bez znaczenia jest również konkurencja i odpowiednia odległość, której zbyt gęsto zawieszone budki nie gwarantują. Ogromne znaczenie ma więc w taki sposób prowadzona opieka nad terenami zieleni, aby miejsca przyjazne ptakom były tymi, które wykształciła sama przyroda. Prowadzone akcje wieszania budek lęgowych mają za zadanie wspomóc takie procesy.