Informacje - inwentaryzacja, utrzymanie i pielęgnacja

Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie nie jest organem decyzyjnym w przypadku wycinek. Jest organem wykonawczym, co oznacza, że zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody na realizowaną na zarządzanych przez siebie terenach wycinkę musi uzyskać zgodę stosownych organów wydających pozwolenia. Organami decyzyjnymi, którym ZZM podlega w tej kwestii są:

- Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego

- Miejski Konserwator Zabytków

- Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków

- Prezydent Miasta Krakowa

Na terenie miasta wycinki realizowane są również przez inne jednostki oraz podmioty i osoby fizyczne zarządzające danym terenem.

INWENTARYZACJA

Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie systematycznie wykonuje inwentaryzację i konsekwentnie wdraża związane z nią sposoby opieki nad miejskim drzewostanem. Pod opieką ZZM na terenach gminnych parków, skwerów, zieleńców, w pasach drogowych oraz na terenach mieszkaniowych jest ich prawie 250 tys., a inwentaryzacja objęła już ponad 70% drzewostanu (marzec 2025 r. 170 417 szt.). Wszystkie dane zbierane są w jednym systemie informatycznym. W terenie drzewa są znakowane etykietami ArboTag (każda ma swój niepowtarzalny numer). Wprowadzenie etykiet przyspiesza identyfikację drzewa w systemie i minimalizuje możliwość ewentualnej pomyłki. Komputerowy system zarządzania zielenią przede wszystkim wspomaga bieżącą pracę pracowników ZZM. Wszystkie zinwentaryzowane drzewa mają swoją metrykę, do której są dopisywane nowe informacje o przeglądach i historii zabiegów pielęgnacyjnych.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa ZZM w Krakowie realizuje program kontroli drzew, który realizowany jest w ramach bieżącej pracy Ogrodników Miejskich, jak i w ramach inwentaryzacji prowadzonych podczas procesu inwestycyjnego. Celem tego działania jest kontrola i wyznaczenie klasy ryzyka dla wszystkich drzew w odpowiednio przyjętych nawrotach kontroli w zależności od klasy ryzyka. W ZZM kontrole drzew prowadzi ponadto zespół Oficera ds. drzew. Kontrola ma na celu zakwalifikowanie drzewa do konkretnej klasy ryzyka, wskazuje też konieczność wykonania zabiegów pielęgnacyjnych, a nawet wycinek, gdy wyznaczone ryzyko jest nieakceptowalne, a możliwe do wykonania działania nie spowodują jego zmniejszenia. Dodatkowo zespół Oficera drzew rozstrzyga, przy użyciu diagnostyki sprzętowej, (np. tomografu), w sprawach rozpoznania niejednoznacznego i określa wymagania dotyczące zabiegów pielęgnacyjnych lub skierowania do usunięcia. Krakowski system kontroli drzew wspomagają również Miejscy Ogrodnicy. Zakres obowiązków miejskich ogrodników obejmuje bieżące utrzymanie terenów zieleni (wszystkie aspekty – od czystości po pielęgnację drzew) w tym: rozpoznanie i wskazania do pielęgnacji, wyznaczanie drzew do cięć pielęgnacyjnych, wycinki lub usunięcia suszu. W sprawach niejednoznacznych stosowane są rozwiązania minimalizujące ryzyko np. podpory, grodzenie terenu, wiązania. W tych przypadkach ogrodnicy wskazują do analizy specjalistycznej Oficera Drzew. W przypadku wątpliwość możliwość skierowania drzewa do szczegółowej diagnostyki powala uniknąć sytuacji, w której drzewo kierowane jest do wycinki na wszelki wypadek. Ogrodnicy Miejscy to pracownicy terenowi podejmujący działania na podstawie objazdów terenu, zgłoszeń mieszkańców czy współpracy z radymi dzielnicowymi. Wszyscy inspektorzy, zarówno ogrodnicy, jak i kontrolerzy, poza wymaganym kierunkowym w zakresie zieleni wykształceniem, ukończyli specjalistyczne kursy certyfikowanego inspektora drzew.

UTRZYMANIE I PIELĘGNACJA

Inwentaryzacja i kontrola drzew to punkt wyjścia do dalszych działań mających na celu zapewnienie właściwej opieki krakowskim drzewom. Często wykonywanym zabiegiem pielęgnacyjnym są cięcia w koronach drzew w tym zakładanie wiązań i podpór. O ile usuwanie posuszu, prześwietlanie koron, cięcia techniczne należą do podstawowego katalogu zlecanych cięć, to na szczególną uwagę zasługuje systematycznie wykonywane korygowanie i kształtowanie koron młodych drzew. W dalszej perspektywie pozwala to zapewnić właściwą i bezpieczną budowę korony drzewa. W tym zabiegu w przypadku drzew przydrożnych ważne jest też stopniowe podnoszenie koron dla zapewnienia skrajni, mimo że bardzo często w młodym wieku konary nie sięgają jeszcze do jezdni.

Kolejną grupą zlecanych prac jest poprawa warunków siedliskowych. W tym celu w ramach projektu LIFE URBANGREEN zakupiliśmy AirSpade, umożliwiający rozluźnienie struktury podłoża – napowietrzenie i nawodnienie korzeni. Zakup sprzętu umożliwia wykonywanie prac własnymi siłami, bez konieczności zlecania ich na zewnątrz. Ponadto wykonujemy mulczowanie przekompostowanym mulczem, podlewanie, nawożenie. ZZM w Krakowie realizuje ponadto działaniach wspomagające. Wśród nich wymienić można w szczególności zwiększanie bioróżnorodności (program ekostref), obszary ekstensywnego utrzymania oraz zabezpieczanie powiązań przyrodniczych poszczególnych terenów zieleni – system Parków Rzecznych uzupełniony o tereny leśne i system zieleni fortecznej. Dodatkowo na szczególną uwagę zasługują działania podejmowane w stosunku do najcenniejszych drzew. Sporządzanie wskazań i standardów chroniących drzewa, będące pomnikami przyrody oraz identyfikacja szczególnie cennych drzew w celu ich ochrony w ramach projektu „Drzewo Sędziwe”.


SŁOWNIK POJĘĆ

arbotag - to pewnego rodzaju karta zdrowia przedstawiająca wszystkie informacje na temat drzewa; czarna, niewielka tabliczka z kodek kreskowym oraz niepowtarzalnym numerem, który pozwala na identyfikacje poszczególnych drzew; tabliczki montuje się na wys. 2,5–2,8 m do pnia drzewa specjalną szpilką arborystyczną, która nawet po długim czasie nie wrasta w drzewo; są one skorelowane z systemem informatycznym, który pozwala na kompleksowe zarządzanie zielenią w mieście poprzez zawarte w nim dane konkretnych drzew i przypisane do nich numery arbotagów.

decyzja - wydany przez uprawniony do tego organ dokument potwierdzający możliwość wykonania wycinki, zawiera podstawę prawną, informację na temat stanu drzewa oraz zalecenia dotyczące nasadzeń zastępczych i terminów ich wykonania; decyzje może nie zezwalać na wycinkę.

nasadzenia zastępcze - nasadzenia realizowane w zamian za wycięte drzewa/krzewy, w decyzji określona jest ich ilość oraz zalecenia gatunkowe oraz termin realizacji nasadzeń; może zostać zastąpione opłatą za wycinkę  (dot. wycinek inwestycyjnych, gdzie jest kolizja, a nie usunięcie z przyczyn zdrowotnych).

stan fitosanitarny - to inaczej stan zdrowotny drzewa określający jego żywotność, ewentualne choroby, zagrożenia, statykę i sposób funkcjonowania w przestrzeni.

susz - susz gałęziowy i konarowy powstający w procesach naturalnych, tzw. susz fizjologiczny wielkości do 10%, bez wpływu na fizjologię drzewa.

wiatrołom - to określenie drzewa złamanego wskutek działania silnego wiatru, to drzewo stojące z odpadniętym, zwisającym lub opierającym się na ziemi złamanym wierzchołkiem.

wiatrował - drzewo powalone huraganowymi wiatrami z systemem korzeniowym całkowicie lub częściowo wystającym ponad powierzchnię gleby. 

wniosek o wycinkę - wniosek składany do odpowiedniego organu w celu oceny i wydania decyzji dotyczącej wycinki drzewa; może zostać odrzucony, w takiej sytuacji wydawana jest decyzja odmowna.

wykrot/wywrot - oznaczają również powalone drzewa z odsłoniętym systemem korzeniowym, jednak powodem wywrócenia nie musi być wiatr, lecz inne czynniki - np. okiść, zły stan zdrowotny korzeni lub niesymetryczny rozwój korzeni.

złom - drzewo, którego pień uległ złamaniu, lub krzew, którego pędy uległy złamaniu w wyniku działania czynników naturalnych, wypadku lub katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, lub katastrofy budowlanej.