Kraków Spadzista – śladami łowców mamutów
Kraków Spadzista to jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych epoki lodowcowej w Europie. Położone na zboczu Wzgórza św. Bronisławy, w pobliżu obecnej ulicy Władysława Hofmana, miejsce to zawdzięcza swoją nazwę nie tylko topografii, ale i wyjątkowemu znaczeniu naukowemu. Odkryto tu ślady życia łowców mamutów sprzed ponad 20 tysięcy lat.
Odkrycie przypadkiem, znaczenie nieprzypadkowe
Historia stanowiska sięga jesieni 1967 roku, gdy podczas prac ziemnych nieopodal Kopca Kościuszki natrafiono na szczątki mamutów. Znalezisko, które początkowo wydawało się przypadkowe, szybko zyskało zainteresowanie archeologów. Regularne badania ruszyły już w 1968 roku, prowadzone przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. Prace z przerwami trwały aż do 2203 r.
Krzemienne narzędzia łowców
Na stanowisku odkryto kilkadziesiąt tysięcy zabytków krzemiennych, w tym tysiące narzędzi typowych dla kultur łowieckich z okresu górnego paleolitu. Znaleziono m.in. groty, rylce i charakterystyczne jednorzędowce – narzędzia o bardzo precyzyjnym opracowaniu, wykorzystywane do obróbki kości i mięsa.
Ciekawym aspektem jest również obecność zębów i kości mamutów noszących ślady obróbki przez człowieka. Dowodzi to, że osada była miejscem intensywnej aktywności łowieckiej – prawdopodobnie jednym z obozowisk, w których przetwarzano zdobyte mięso i skóry tych wielkich ssaków.
Nie tylko kamień
Choć dominują znaleziska krzemienne, archeolodzy odkryli także inne artefakty: fragmenty kości, ślady palenisk oraz układy kamieni mogące świadczyć o zabudowie lub uporządkowanej przestrzeni obozowej. Znaleziska te pozwalają lepiej zrozumieć, jak wyglądało życie ludzi w czasach plejstocenu – ich codzienne zmagania z klimatem, zdobywanie pożywienia oraz sposoby przystosowania się do trudnych warunków.
Plan stanowiska i podział na strefy
W trakcie badań wyodrębniono trzy główne strefy:
I strefa – miejsce o największej koncentracji narzędzi i kości, główny punkt obozowiska.
II strefa – teren przyległy z mniejszą ilością znalezisk, możliwe zaplecze obozowe.
III strefa – obrzeża stanowiska, gdzie znajdowane są pojedyncze ślady działalności człowieka.
Badacze, którzy odkrywali przeszłość
Wśród pierwszych naukowców badających stanowisko byli wybitni archeolodzy:
prof. Janusz K. Kozłowski – autor licznych prac naukowych o paleolicie Europy Środkowej.
prof. Henryk Kubiak – specjalista od badań nad osadnictwem pradziejowym, kierownik licznych ekspedycji archeologicznych.
Dziedzictwo w muzeum
Część odkrytych zabytków można dziś oglądać w Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN przy ul. św. Sebastiana 9 w Krakowie.